21-STRUNOWA GITARA HARFOWA

 

 

WSTĘP 

P1170524 2Od maja 2021 roku stałem się posiadaczem 21-strunowej gitary harfowej. Jest to instrument niezwykły, dlatego pomyślałem, że warto o nim napisać nieco więcej. Jest to gitara lutnicza, którą zbudował specjalizujący się w takich gitarach brytyjski lutnik Stephen Sedgwick, który przeniósł swój warsztat z Anglii do Niemiec i urzęduje w Bochum. Jest to na dzień dzisiejszy (publikuję ten tekst w sierpniu 2022r.) prawdopodobnie jedyna w Polsce 21-strunowa gitara harfowa, ale z ostrożności przyznam, że z pewnością jedna z niewielu, bo przecież w każdej chwili może się to zmienić, gdyż to fascynujące instrumenty o różnorodnych konstrukcjach i możliwościach wykorzystania, dlatego zachęcam do zgłębiania tego tematu. 

Jak podaje lutnik Stephen Sedgwick, projektując bazował na 20-strunowej gitarze Johna Doana, zaprojektowanej przez Jeffreya Elliotta i Johna Sullivana, a skonstruowanej przez Sullivana w 1986 roku. W późniejszych latach również Stephen Sedgwick wykonał gitarę dla Johna Doana. Warto dodać, że John Doan to znakomity gitarzysta harfowy, który gra na wielu instrumentach dawnych, był również profesorem gitary w Willamette University w mieście Salem (stolicy stanu Oregon). To właśnie od Johna Doana zakupiłem pierwsze materiały do nauki gry na gitarze harfowej oraz miałem okazję korespondencyjnie poznać szczegóły kilku jego kompozycji i aranżacji. Przekonałem się, że to nie tylko świetny muzyk i pedagog, ale przede wszystkim artysta.

 

 

CZYM JEST GITARA HARFOWA?

Gitara harfowa zdjęcie w polu kwadratGitara harfowa to gitara (dowolnego rodzaju) rozbudowana o dodatkowe nieprzyciskane struny. Innymi słowy, jest to gitara, która uzyskuje dodatkowy przydomek „harfowa” w wyniku posiadania dowolnej ilości dodatkowych nieprzyciskanych strun, nastrojonych do dowolnych tonów. Właśnie owe dodatkowe „wolne” struny (basowe lub wiolinowe) sprawiają, że gitara otrzymuje przydomek „harfowa”. Posłużę się przykładem mojej gitary, która ma 21 strun: 7 dodanych strun basowych, 6 standardowo gitarowych, 8 dodanych super wiolinowych. Dzięki temu rozwiązaniu otrzymujemy 5 pełnych oktaw. Nie jest to zatem instrument pochodny od harfy, ale w jakiejś mierze rozbudowana gitara i wydaje się też, że nie jest właściwą nazwą „harfo-gitara” (co czasami zdarzyło mi się usłyszeć, gdy ktoś widział ten instrument po raz pierwszy). Więcej na temat nazewnictwa gitary harfowej oraz historii instrumentu można znaleźć na stronie najbieglejszego w tej dziedzinie znawcy i kolekcjonera gitar harfowych Gregga Minera – „HarpGuitars.net”. Na dole artykułu znajdziesz linki do kilku stron związanych z gitarą harfową.

  

 

 

STROJENIE

Strojenie tego typu instrumentów jest zależne od wykonawcy. Są jednak pewne najpopularniejsze rozwiązania. Standardowy strój dla strun dodanych basowych to dźwięki (podaję stosując nazewnictwo popularne dla oznaczeń na klawiaturze pianina): E1, F1, G1, A1, H1, C, D. Część gitarowa zawiera standartowy strój (również podaję nie w sposób gitarowy lecz stosując nazewnictwo jak na klawiaturze pianina) E, A, d, g, h, e1. Natomiast struny "super wiolinowe" zawierają tony: e2, f2, g2, a2, h2, c3, d3, e3.  Mamy zatem możliwość uzyskania pięciu pełnych oktaw (od E kontra, wielka, mała, razkreślna i dwukreślna) oraz trzech dźwięków z oktawy trzykreślnej. Warto zauważyć, że niektóre gitary posiadają zamontowane także maszynki /haczyki lub inaczej mówiąc dźwignie (ang. sharping levers) zmieniające w szybki i wygodny sposób strój danej struny o wysokość półtonu, podobnie jak ma to miejsce w harfie haczykowej. W mojej gitarze nie mam takiej możliwości, by je zamontować (przynajmniej na razie), ale planuję takie rozwiązanie w przyszłości, bo to bardzo przydatna rzecz ułatwiająca szybką zmianę wysokości brzmienia struny. 

W związku z powyższym, w pierwszym etapie nauki gry na tym instrumencie postanowiłem grać tylko w tonacji C-dur lub a-moll i było to dla mnie najskuteczniejszym rozwiązaniem. Z tego okresu pochodzi moje nagranie piosenki "Niewiele Ci mogę dać" zespołu Perfect (utwór do posłuchania TUTAJ), a także na Święta Bożego Narodzenia przygotowane nagranie pięknej piosenki świątecznej "Mary, did You know?" (czyli "Mario, czy już wiesz?"), której można posłuchać klikając TUTAJ. Następnie ćwiczyłem w tonacji G-dur ponieważ ma ona tylko jeden "krzyżyk" (dźwięk fis) i jest to bardzo wygodne i atrakcyjne rozwiązanie, aby grać także utwory w tonacji e-moll, tak lubianej przez gitarzystów. Ponadto eksperymentowałem przestrajając część gitarową do różnych strojów otwartych, aby spróbować grać lubianą przeze mnie techniką bottleneck, co dało również bardzo ciekawe rezultaty i możliwe, że kiedyś to wykorzystam. Natomiast finalnie wróciłem do stroju normalnego, a metodą prób i błędów oraz z pomocą materiałów zakupionych od Johna Doana polubiłem na dłużej tonację D-dur (dla strun harfowych) przy zachowaniu standardowego stroju dla części gitarowej. W ten sposób opracowałem i nagrałem pieśń "O Pani, ufność nasza", znaną także pod tytułem "Królowo Pokoju" (utwór do odsłuchania TUTAJ). 

gitara harfowa optyka gitarzystyPo ponad rocznej przygodzie z tym instrumentem mogę stwierdzić, że najtrudniejsze dla mnie były dwie rzeczy: po pierwsze koordynacja pracy prawej dloni (ma przecież do obsłużenia aż 21 strun!), a więc wyczucie nowych odległości i do tego zaliczam również przyzwyczajenie oczu do nowej optyki. Na załączonym zdjęciu możecie zobaczyć co widzę podczas gry (czasami naprawdę lepiej zamknąć oczy). Natomiast od strony sprzętu zagadką było umiejętne nagłośnienie instrumentu na scenie za pomocą wbudowanych przetworników, w taki sposób, aby gitara harfowa nie odstawała jakością nagłośnienia od moich pozostałych gitar.

 

 

 

 

STRUNY

 

Moja 21-strunowa gitara harfowa ma 3 części: dodaną basową (7 strun), stricte gitarową (6 strun) oraz dodaną wiolinową (8 strun), a każda z tych części ma osobny mostek. Używam strun na ogół z owijką phosphor bronze (fosfobrąz czyli stop miedzi i cyny z dodatkiem fosforu). Co ciekawe, w części basowej są 2 struny dedykowane do gitary basowej (E,F) i są w tym celu przystosowane otwory w mostku (patrz zdjęcie), a pozostałe 5 strun basowych to struny dedykowane do gitary akustycznej (dźwięki G,A,H,C,D). To oznacza, że muszę do tej części basowej kupować struny na sztuki, co pozwala mi eksperymentować. Musiałem też poszukać sklepów, które sprzedają struny na sztuki, a niektóre grubości strun nie są dostępne od ręki, a zatem zakup strun do takiej gitary wymaga kreatywności. Dziś, gdy piszę tę część artykułu (wrzesień 2022) mam założone struny o grubości: E (0.100), F (0.080), G (0.066), A (0.066), H (0.056), C (0.056), D (0.056). Myślę, że jeszcze dokonam zmian w tym zestawie odchudzając strunę D do rozmiaru 0.054, ale artykuł nie dotyczy tak szczegółowych zagadnień więc idźmy dalej:)

subbasowe small

  (Zdjęcie przedstawia mostek części subbasowej. Od lewej widać otwory przystosowane do założenia 2 strun dedykowanych do gitary basowej. Pozostałe 5 strun to struny dedykowane do standardowej gitary akustycznej)

 

W części stricte gitarowej stosuję komplet strun do gitary akustycznej (na ogół o grubości 0.012-0.053), a w części dodanej wiolinowej (super treble) wszystkie 8 strun są jednej grubości (w moim przypadku to 0.012). Podkreślam jednak, że nie mogę powiedzieć, aby to był mój stały zestaw grubości wszystkich 21 strun, bo jestem na etapie eksperymentowania. Wiele zależy też od sposobów strojenia instrumentu, siły uderzeń, a także brzmienia jakie chcemy uzyskać.

Dostałem kilka pytań o to ile czasu zajmuje mi zmiana strun oraz koszt wszystkich strun. To kwestia zmienna, kupowanie strun na sztuki podwyższa koszt i ceny różnią się w zależności od grubości struny. Świadomie nie piszę tu kwot ponieważ ceny zmieniają się i artykuł prędko mógłby stać się niektualny. Warto jednak zauważyć, że nie zawsze potrzeba wymieniać wszystkie struny naraz. Z mojego doświadczenia komplet stricte gitarowy zużywa się najczęściej, potem struny basowe, a na końcu stalowe wiolinowe bez owijki.

Otrzymałem tez kiedyś pytania w jakim celu są znaczniki na strunach, które sobie namalowałem. Otóż ucząc się gry flażoletami, na strunach basowych zaznaczyłem pisakiem miejsca występowania niektórych flażoletów i ten sposób stale mi towarzyszy. W praktyce po jakimś czasie z mniejszym lub większym powodzeniem nauczyłem się wyczuwać te odległości lecz takie oznaczenie jest nadal bardzo pomocne gdy trzeba szybko i precyzyjnie dostawić palec w trakcie gry, a nie mamy żadnego innego punktu odniesienia. Myślę, że tak już będę sobie malował po strunach basowych, bo to bardzo skuteczna metoda. Dla tych, którzy chcą poznać ten temat bliżej zamieszczam poniżej zdjęcie ze znacznikami, a także można posłuchać wstępu do mojego nagrania pieśni „Królowo Pokoju” (klik), pierwsze dźwięki tego filmu są grane na strunach basowych właśnie flażoletami wydobywanymi prawą dłonią. Podobne markery naniosłem na struny wiolinowe (super treble), ale szybko zmywają się i muszę radzić sobie bez nich :-) To tyle w temacie strun.

markery

 (Na zdjęciu widać markery zaznaczone na strunach basowych w celu sprawniejszego znajdywania flażoletów)

 

 

SPECYFIKACJA TECHNICZNA:

 

  • Płyta rezonansowa (płyta wierzchnia): świerk sitka (Sitka spruce, Picea sitchensis)
  • Tył i boczki: mahoń (Mahogany, Swietenia macrophylla)
  • Gryf: mahoń (Mahogany, Swietenia macrophylla)
  • Podstrunnica: heban (Ebony Diospyros crassiflora)
  • Okleina główki : heban (Ebony, Diospyros crassiflora)
  • Mostek : heban (Ebony, Diospyros crassiflora)
  • Obramowanie/wiązanie: heban (Ebony, Diospyros crassiflora)
  • Dekoracyjna krawędź: klon europejski (European Maple, Acer campestre) 
  • Ożebrowanie: mahoń (Mahogany Swietenia macrophylla), świerk sitka (Sitka spruce, Picea sitchensis), świerk europejski (European spruce, Picea abies)
  • Lakier: matowy, nitrocelulozowy (Matt Nitrocellulose) 
  • Przetworniki: 2x K&K oraz Fishman Rare Earth Blend (część stricte gitarowa)

 

 

LINKI:

 

 Mam nadzieję, że ten krótki artykuł przybliżył nieco ten niezwykły instrument, a może nawet zainteresował kogoś gitarami harfowymi. Każdego, kto chciałby zgłębić ten temat i o coś dopytać zapraszam do kontaktu. Miejcie się dobrze!

Strona wykonana przez JS Studio - Agencja Reklamy | www.js-studio.pl